Anlatım Bozukluğu Konu Özeti
Anlatım bozukluğu türü için örneklerle birlikte genişletilmiş bir özet çalışma notu hazırlıyorum:
Anlama Dayalı Anlatım Bozuklukları (Bağdaşıklık Hataları)
- Gereksiz Sözcük Kullanımı
- Örnek: “Gelmiş olduğu yerden hemen döndü.” (Gereksiz eylem yapısı kullanımı)
- Anlamı cümledeki diğer sözcüklerle çakışan sözcüklerin tekrarı, gereksiz eylem yapısı.
- Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılması
- Örnek: “Bu fırtınada geminin batma şansı çok fazla.” (Şans kelimesi olumlu anlam taşırken, olumsuz durum için kullanılmış.)
- Sözcüklerin ses veya anlam benzerliği nedeniyle karıştırılması.
- Mantık (Sıralama) Hataları
- Örnek: “Adam kazada eşini hatta tüm parasını kaybetti.” (Mantıksal sıralama hatalı.)
- Cümle içindeki düşünce ve mantık sıralamasının uyumsuzluğu.
- Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılması
- Örnek: “Yeni derse girmiştim ki telefonum çaldı.” (Zaman uyumsuzluğu)
- Sözcük veya ifadelerin cümle içinde uygun olmayan yerlerde kullanılması.
- Cümlede Çelişen İfadelerin Bir Arada Kullanılması
- Örnek: “Bu ilacı her gün günaşırı içmem gerekiyor.” (Her gün ve günaşırı çelişki oluşturur.)
- Anlamca birbiriyle çelişen kelimelerin veya ifadelerin aynı cümle içinde kullanılması.
- Anlam Belirsizliği
- Örnek: “Montunu çok beğendim.” (Hangi montun beğenildiği belirsiz.)
- Cümlenin kim veya ne hakkında olduğunun belirsiz olması.
- Deyimin Yanlış Anlamda Kullanılması
- Örnek: “Kaza yapan araçtaki insanlara yardım ettik, onlar için elimizden geleni ardımıza koymadık.” (Deyim yanlış kullanılmış.)
- Deyimlerin anlamına uygun olmayan şekillerde kullanılması.
Yapıya Dayalı Anlatım Bozuklukları (Bağlaşıklık Hataları)
- Sözcüklerin Yapısal Bozukluğu
- Örnek: “Arkadaşını görmemezlikten geldi.” (Dil yapısına uygun olmayan ifade)
- Dilin yapısına aykırı kurgulanan sözcüklerin kullanılması.
- Eklerin Yanlış Kullanılması
- Örnek: “Bu şiiri onun en güzel şiiridir.” (İyelik eki yanlış kullanılmış.)
- İyelik, çoğul, “-ki” eklerinin yanlış kullanımı.
- Tamlama Yanlışları
- Örnek: “Askerî ve fen liseleri sınavı yapıldı.” (Tamlayan-tamlanan uyuşmazlığı)
- Tamlayan ve tamlanan arasındaki uyumsuzluklar.
- Eylemsi Eksikliği / Uyuşmazlığı
- Örnek: “Kızılay’a kadar çok az ya da hiç konuşmadan yürüdük.” (Eylemsi eksikliği)
- Birleşik cümlelerde eylemsilerin eksik kullanılması veya uyumsuzluğu.
- Çatı Uyuşmazlığı
- Örnek: “Sabah erkenden yola çıkılıp köye ulaştık.” (Eylem çatısı uyuşmazlığı)
- Fiilimsi ile yüklem arasında kişi uyumsuzluğu.
- Ek Fiil Eksikliği
- Örnek: “Ses tonları iyi, Türkçeleri fena değildi.” (Ek fiil kullanılmamış.)
- Sıralı isim cümlelerinde ek fiilin eksik kullanılması.
- Öge Yanlışları
- Örnek: “Hiç kimse yardımdan kaçmamış, elinden geleni yapmıştı.” (Özne eksikliği)
- Özne, nesne ve dolaylı tümleç gibi cümle ögelerinin yanlış kullanılması.
Bu notlar, öğrencilerin anlatım bozukluklarını tanıma ve düzeltme konusunda daha bilinçli olmalarını sağlayacaktır.
