TYT TÜRKÇE, CÜMLENİN ÖGELERİ ÇALIŞMA KAĞIDI

329 Okuma , , , , , , , , ,

Cümle, Yüklem, Özne, Nesne, Dolaylı Tümleç ve Zarf Tümleci gibi ögelerden oluşur. Bu ögeler, cümlede anlamın doğru şekilde anlaşılmasını sağlar. ÖSYM, Türkçe testlerinde cümle ögeleriyle ilgili soruları sıkça sormaktadır. Bu yüzden sınava hazırlanan öğrencilerin bu konuyu iyi kavraması büyük önem taşır.

📌 Cümlenin Temel Ögeleri
✔️ Yüklem

🔹 Cümlenin yargı bildiren temel ögesidir.
🔹 Genellikle fiil ya da ek-fiil almış bir isimden oluşur.
🔹 Nasıl Bulunur? Cümlede iş, oluş, durum veya yargıyı bildiren sözcük hangisidir?

Örnekler:

  • Öğrenciler sınava çalışıyor. (Yüklem)

  • Tatil günleri oldukça keyiflidir. (Yüklem)

  • Film çok eğlenceliydi. (Yüklem)

✔️ Özne

🔹 Cümlede yüklemi gerçekleştiren ya da ondan etkilenen varlıktır.
🔹 Kim? / Ne? sorularıyla bulunur.

Örnekler:

  • Ali, sınava çok iyi hazırlandı. (Özne)

  • Kuşlar, sabahları güzel şarkılar söyler. (Özne)

  • Öğretmenimiz, konuyu ayrıntılı anlattı. (Özne)

🔹 Özne Çeşitleri:
✅ Gerçek Özne: İş ya da hareketi yapan belli bir varlıktır.
✅ Gizli Özne: Cümlede açıkça yazılmayan ama yüklemden anlaşılan öznedir.
✅ Sözde Özne: Edilgen (passive) cümlelerde işten etkilenen varlıktır.

📌 Cümlenin Yardımcı Ögeleri

✔️ Nesne

🔹 Cümlede yüklemden etkilenen varlıktır.
🔹 Neyi? / Kimi? / Ne? sorularıyla bulunur.

Örnekler:

  • Annem bana kitap aldı. (Kitap = Nesne)

  • Öğrenciler ödevlerini öğretmene teslim etti. (Ödevlerini = Nesne)

  • Babam yeni bir araba aldı. (Yeni bir araba = Nesne)

🔹 Nesne Çeşitleri:
✅ Belirtili Nesne: Belirtme eki (-ı, -i, -u, -ü) alır.
✅ Belirtisiz Nesne: Hal eki almaz.

✔️ Dolaylı Tümleç (Yer Tamlayıcısı)

🔹 Cümlede yer ve yön bildiren kelimelerdir.
🔹 Nereye? / Nerede? / Kimde? / Neyde? sorularıyla bulunur.

Örnekler:

  • Çocuklar bahçede oyun oynuyor. (Bahçede = Dolaylı Tümleç)

  • Kitaplarını masanın üzerine koydu. (Masanın üzerine = Dolaylı Tümleç)

  • Toplantı ofiste yapıldı. (Ofiste = Dolaylı Tümleç)

✔️ Zarf Tümleci

🔹 Fiili zaman, durum, neden, miktar, amaç gibi açılardan tamamlayan ögedir.
🔹 Nasıl? / Ne Zaman? / Ne Kadar? / Niçin? sorularıyla bulunur.

Örnekler:

  • Dün gece çok çalıştım. (Ne zaman? Dün gece = Zarf Tümleci)

  • Öğrenciler hızlıca sınıfa girdi. (Nasıl? Hızlıca = Zarf Tümleci)

  • Annem büyük bir özenle pasta yaptı. (Nasıl? Büyük bir özenle = Zarf Tümleci)

📌 ÖSYM Bunu Sorar!

ÖSYM, cümlenin ögeleriyle ilgili aşağıdaki soru tiplerini sıkça kullanmaktadır:

✔️ Cümlede Hangi Öge Eksiktir?
✔️ Cümlede Vurgulanan Öge Hangisidir?
✔️ Altı Çizili Kelimenin Hangi Öge Olduğu Sorulabilir.
✔️ Aşağıdaki Cümlelerden Hangisinde Dolaylı Tümleç Kullanılmamıştır?
✔️ “Kitaplarını Rafa Yerleştirdi.” Cümlesinde Hangi Ögeler Bulunur?

Örnek ÖSYM Sorusu:
“Aşağıdakilerden Hangisi Nesne İçeren Bir Cümledir?”

A) Çocuklar bahçede oyun oynuyor.
B) Annem çayı demledi. ✅
C) Sabah erkenden kalktım.
D) Derslerim çok zor geliyor.

📌 Çalışma Önerileri

📌 Cümlede Ögeleri Belirlemek İçin Önce Yüklemi Bul!
📌 Özne ve Nesneyi Yükleme Sorular Sorarak Tespit Et!
📌 Çıkmış Sorular Üzerinde Bol Bol Pratik Yap!
📌 Karmaşık Cümlelerde, Cümleyi Sadeleştirerek Ögeleri Belirle!