Haber (Bildirme) Kipleri Konu Özeti

1. Di’li Geçmiş Zaman (Görülen / Bilinen) Kipi

(-dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü) Eylemin, söylenme anından önce yapıldığını bildirir. Anlatan kişinin, eylemin yapılışını gördüğünü ya da bildiğini ifade eder.

              TEKİL            ÇOĞUL

1. kişi  geldim             geldik

2. kişi  geldin              geldiniz

3. kişi  geldi                geldiler

 

Karşıdaki binayı bugün boyadılar.

Evimizin önünü temizledik.

Bunları yapmamızı siz söylediniz.

2. Miş’li Geçmiş Zaman (Öğrenilen / Duyulan) Kipi (-mış, -miş, -muş, -müş)

Eylemin, söylenme anından önce yapıldığını bildirir. Anlatan kişinin, eylemin yapılışını başkasından duyduğunu, öğrendiğini ifade eder.

              TEKİL            ÇOĞUL

1. kişi  gelmişim         gelmişiz

2. kişi  gelmişsin         gelmişsiniz

3. kişi  gelmiş              gelmişler

 

Öğrenciler, dün müzeye gitmişler.

Okulun futbol takımına katılmışsınız. 

Not: Miş’li geçmiş zaman kipi cümleye sonradan farkına varma anlamı katabilir.

Dün akşam fazla yemek yemişim.

Televizyon karşısında uyuyakalmışım.

Not: Miş’li geçmiş zaman kip eki cümleye bir durumu tespit etme anlamı da katar.

Resmi çok güzel yapmışsın.

Elbisen kirlenmiş.

3. Şimdiki Zaman Kipi (-yor)

Eylemin, söylendiği anda yapılmakta olduğunu bildirir. Eylemin yapılışı ile anlatım aynı anda gerçekleşmektedir.

            TEKİL               ÇOĞUL

1.kişi geliyorum          geliyoruz

2.kişi geliyorsun         geliyorsunuz

3.kişi geliyor               geliyorlar

 

Çocukların kahvaltısını hazırlıyorum.

Misafirleri karşılamak için kapıda bekliyoruz.

Not: “-makta, – mekte, -mada, -mede” ekleri de cümleye şimdiki zaman anlamı katar.

Dışarıda çisil çisil yağmur yağmakta. (yağıyor)

Hafif rüzgâr esmede (esiyor) bu akşam vakti.

4. Gelecek Zaman Kipi (-ecek, -acak)

Eylemin söylendiği andan sonra yapılacağını ifade eder. Anlatım önce, eylem sonra gerçekleşir.

             TEKİL              ÇOĞUL

1.kişi   geleceğim        geleceğiz

2.kişi   geleceksin       geleceksiniz

3.kişi   gelecek            gelecekler

 

Ödevimi yarına kadar bitireceğim.

Ay sonunda tatile çıkacaklar.

5. Geniş Zaman Kipi (- r)

Eylemin herhangi bir zamanda yapılabildiğini gösterir. Yani, geçmiş, gelecek ve şimdiki zamanı kapsar.

             TEKİL             ÇOĞUL

1.kişi   gelirim             geliriz

2.kişi   gelirsin            gelirsiniz

3.kişi   gelir                 gelirler

 

Her akşam dişlerimi fırçalarım.

Servis şoförümüz her zaman vaktinde gelir.

Not: Geniş zamanın olumsuzu yapıldığında, kip eki (-r, -ar, -er) düşer; olumsuzluk eki (-ma, -me), 1. tekil ve çoğul kişi çekimlerinin dışında, “-maz, -mez” biçimine dönüşür.

gel – i(r) – im               gel – (me) – m

gel – i(r) – sin               gel – (mez) – sin

gel – i(r)                       gel – (mez)

gel – i(r) – iz                 gel – (me) -y -iz

gel – i(r) – siniz            gel – (mez) – siniz

gel – i(r) – ler               gel – (mez) – ler